गोविन्द नगाल क्षेत्री , सुर्खेत आश्विन-९
नेपालमा पत्रकारिता पेशा “राज्यको चौथो अंग” भनिए पनि व्यवहारमा पत्रकारको जीवन संघर्षले भरिएको छ। विशेष गरी राजधानी बाहिर मोफसलका सञ्चारकर्मीले पाएको पेशागत अवसर, आर्थिक स्रोत र सामाजिक सम्मान दिनप्रतिदिन संकुचित हुँदै गएको छ।
पत्रकारिताको महत्व
लोकतन्त्रमा पत्रकारिता केवल सूचना प्रवाहको साधन मात्र होइन, शक्ति नियन्त्रण गर्ने चौथो अंग हो। समाचार, विचार र अनुसन्धानमार्फत् पत्रकारले शासन, प्रशासन र समाजलाई उत्तरदायी बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेका छन्। नागरिकलाई सचेत गराउने, जनताको आवाजलाई संस्थागत निकायसम्म पुर्याउने र पारदर्शिता कायम गर्ने काम पत्रकारिताबाटै सम्भव हुन्छ। त्यसैले पत्रकारिता समाज, राज्य र लोकतन्त्रकै मेरुदण्ड हो।
बढ्दो चुनौती
तर, पत्रकारिताको महत्व जति छ, व्यवहारमा त्यति नै चुनौतीपूर्ण छ।
आर्थिक समस्या : स्थानीय तहको विज्ञापन वितरण राजनीतिक र भेगिय आधारमा हुने गरेको गुनासो छ। निष्पक्ष मापदण्ड नहुँदा सञ्चारगृह टिकाउनै कठिन छ। पत्रकारहरूले वार्षिक एक लाखसम्म कमाउन गाह्रो हुने अवस्था सिर्जना भएको छ।
राजनीतिक दबाब र आफन्तवाद : विज्ञापन र अवसरमा राजनीतिक नाता र आफन्तवादले प्राथमिकता पाउँदा योग्य पत्रकार पाखा लाग्ने अवस्था छ।
कानुनी कमजोरी : प्रेस स्वतन्त्रताको ग्यारेन्टी भए पनि कानुन कार्यान्वयन कमजोर छ। पत्रकारलाई धम्की, दबाब र पेशागत असुरक्षा झेल्नुपर्ने बाध्यता छ।
मोफसलमा थप कठिनाइ : स्थानीय पत्रपत्रिका, सामुदायिक रेडियो र अनलाइन प्लेटफर्ममा कार्यरत सञ्चारकर्मीलाई नियमित आयका स्रोत नहुँदा पेशा टिकाउनै गाह्रो छ।
सम्भावना र अवसर
चुनौतीका बीचमा पनि पत्रकारितामा अवसर खुलिरहेका छन्।
डिजिटल विस्तार : अनलाइन समाचार र सामाजिक सञ्जालले नयाँ सम्भावना खोलिदिएका छन्। सस्तो प्रविधि र इन्टरनेटले ग्रामीण क्षेत्रमै पनि पत्रकारिता गर्न सक्ने बाटो खोलेको छ।
अनुसन्धानात्मक पत्रकारिता : समाजका गहिरा समस्या उजागर गर्ने पत्रकारिता अझै उच्च मूल्यांकन पाउँछ। यसले पत्रकारलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा अवसर दिलाउन सक्छ।
सामुदायिक रेडियो : स्थानीय आवाजलाई राष्ट्रिय मञ्चमा पुर्याउने माध्यमका रूपमा सामुदायिक रेडियो अझै प्रभावकारी बनेको छ।
सीप र प्रविधिको उपयोग : नयाँ पुस्ताका पत्रकारले डिजिटल प्लेटफर्म, मल्टिमिडिया र अनुसन्धानात्मक सीप उपयोग गर्न सके अवसर धेरै छन्।
निष्कर्ष :-
नेपालमा पत्रकारिता पेशा सिक्न सजिलो भए पनि टिक्न गाह्रो छ। आर्थिक आधार कमजोर, कानुनी सुरक्षा फितलो र राजनीतिक हस्तक्षेप बढ्दा पत्रकारहरूको पेशागत भविष्य अनिश्चित बनेको छ। तर, चुनौतीलाई अवसरमा बदल्दै प्रविधि र अनुसन्धानात्मक पत्रकारितामा जोड दिन सके, मोफसलका पत्रकारले पनि सम्मान र स्थायित्वसहित आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्न सक्नेछन्। लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउन पत्रकारलाई मात्र होइन, पत्रकारितालाई नै संरक्षण गर्न राज्य, समाज र सबै तहले जिम्मेवारी लिनुपर्ने समय आएको छ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस्